Những điều người dân cần biết về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
Việc thu hồi đất để phục vụ cho các mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là một trong những chính sách quan trọng của Nhà nước. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân có đất bị thu hồi, các quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đã được xây dựng và hoàn thiện theo thời gian.
Các hình thức bồi thường
Luật Đất đai 2024 đã đa dạng hóa các hình thức bồi thường, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân lựa chọn phương án phù hợp nhất với nhu cầu và hoàn cảnh của mình. Cụ thể, các hình thức bồi thường bao gồm:
Bồi thường bằng đất có cùng mục đích sử dụng: Khi Nhà nước thu hồi đất, người dân có thể được bồi thường bằng việc giao đất mới có cùng mục đích sử dụng với đất bị thu hồi. Điều này giúp người dân tiếp tục hoạt động sản xuất, kinh doanh như trước đây.
Bồi thường bằng tiền: Trong trường hợp không có quỹ đất để bồi thường hoặc người dân có nguyện vọng nhận tiền, việc bồi thường sẽ được thực hiện bằng tiền theo giá đất cụ thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm thu hồi đất.
Bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác hoặc bằng nhà ở: Đối với những trường hợp đặc biệt, người dân có thể được bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác hoặc bằng nhà ở, tùy thuộc vào nhu cầu và quỹ đất, quỹ nhà ở của địa phương.
Điều kiện được bồi thường về đất
Theo Điều 95 Luật Đất đai năm 2024 để được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, người sử dụng đất phải đáp ứng các điều kiện sau:
Sử dụng đất không phải là đất thuê trả tiền thuê đất hàng năm: Áp dụng cho hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất. Việc bồi thường chỉ áp dụng cho những trường hợp người sử dụng đất có quyền sở hữu lâu dài hoặc có thời hạn nhất định với đất, không áp dụng cho các trường hợp thuê đất của Nhà nước với hình thức trả tiền thuê hàng năm.
Đất không có tranh chấp: Quyền sử dụng đất phải rõ ràng, không có tranh chấp với các bên khác. Việc đảm bảo đất không có tranh chấp giúp quá trình thu hồi và bồi thường diễn ra thuận lợi, tránh các xung đột pháp lý và đảm bảo quyền lợi cho người sử dụng đất hợp pháp. Nếu đất đang trong quá trình tranh chấp, việc xác định chủ sở hữu hợp pháp sẽ gặp khó khăn, dẫn đến việc bồi thường không thể thực hiện chính xác và công bằng, nguy cơ phát sinh khiếu nại, khiếu kiện khó giải quyết về sau.
Giấy tờ hợp pháp về quyền sử dụng đất: Người sử dụng đất phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc đủ điều kiện để được cấp giấy chứng nhận theo quy định của pháp luật. Giấy tờ về quyền sử dụng đất là bằng chứng pháp lý xác nhận quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hợp pháp của cá nhân hoặc tổ chức đối với thửa đất. Việc yêu cầu có giấy tờ hợp pháp nhằm đảm bảo rằng chỉ những người có quyền lợi được pháp luật công nhận mới được hưởng bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Điều này cũng giúp tránh các tranh chấp và đảm bảo tính minh bạch trong quá trình bồi thường.
Bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp
Đối với đất nông nghiệp tại điều 96 Luật Đất đai 2024 quy định:
Hình thức bồi thường có thể bằng đất nông nghiệp, bằng tiền, bằng đất có mục đích sử dụng khác hoặc bằng nhà ở, tùy theo nhu cầu của người dân và quỹ đất của địa phương. Diện tích được bồi thường bao gồm diện tích trong hạn mức giao đất nông nghiệp và diện tích đất do được nhận thừa kế.
Đối với đất nông nghiệp sử dụng trước ngày 01/07/2004, nếu người sử dụng đất là hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhưng không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất, việc bồi thường sẽ được thực hiện theo quy định của Chính phủ.
Bồi thường khi thu hồi đất ở
Khi Nhà nước thu hồi đất ở, tại Điều 98 Luật Đất đai năm 2024 việc bồi thường như sau:
Hình thức bồi thường bằng đất ở, nhà ở, tiền hoặc đất có mục đích sử dụng khác, tùy theo nhu cầu của người dân và quỹ đất, quỹ nhà ở của địa phương.
Trường hợp trong hộ gia đình có nhiều thế hệ hoặc nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trên một thửa đất bị thu hồi nếu đủ điều kiện để tách thành từng hộ gia đình riêng theo quy định của pháp luật về cư trú hoặc có nhiều hộ gia đình có chung quyền sử dụng một thửa đất ở bị thu hồi mà diện tích đất ở được bồi thường không đủ để giao riêng cho từng hộ gia đình thì được xem xét hỗ trợ để giao đất ở có thu tiền sử dụng đất hoặc bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở cho các hộ gia đình còn thiếu.
Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất
Bên cạnh việc bồi thường, Nghị định 88/2024/NĐ-CP ngày 15/07/2024 của Chính phủ quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất còn quy định về các khoản hỗ trợ nhằm giúp người dân ổn định cuộc sống và sản xuất sau khi bị thu hồi đất. Các khoản hỗ trợ bao gồm:
Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất: Người có đất thu hồi được hỗ trợ tiền để ổn định đời sống trong một khoảng thời gian nhất định, tùy thuộc vào quy mô và tính chất của dự án thu hồi đất.
Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm: Đối với những người trong độ tuổi lao động, Nhà nước hỗ trợ chi phí đào tạo nghề, giúp họ chuyển đổi công việc phù hợp với điều kiện mới. Việc mất đất sản xuất có thể dẫn đến mất nguồn thu nhập chính. Do đó, hỗ trợ đào tạo và chuyển đổi nghề giúp người dân có cơ hội học nghề mới, tìm kiếm việc làm phù hợp, đảm bảo thu nhập và ổn định cuộc sống lâu dài.
Hỗ trợ tái định cư: Trường hợp người dân phải di dời chỗ ở, khi đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định họ sẽ được hỗ trợ chi phí để mua hoặc xây dựng nhà ở mới, đảm bảo điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Hỗ trợ tái định cư nhằm đảm bảo người dân có chỗ ở ổn định sau khi bị thu hồi đất, đồng thời tạo điều kiện để họ nhanh chóng thích nghi với môi trường sống mới, tiếp tục các hoạt động kinh tế và xã hội.
Việc thu hồi đất là một quá trình phức tạp và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân. Do đó, các quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trong Luật Đất đai 2024 và Nghị định 88/2024/NĐ-CP đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người dân, đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong quá trình thu hồi đất. Người dân cần nắm vững các quy định này để bảo vệ quyền lợi của mình và hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng trong quá trình thực hiện.
ThS. LS. Trần Văn Sĩ – ThS. LS. Huỳnh Thị Mỹ Hằng (Công ty Luật Anh Sĩ)
FILI
– 09:30 04/03/2025